SOAP და REST API-ის ძირითადი განსხვავებები
SOAP (Simple Object Access Protocol) და REST (Representational State Transfer) API ორი განსხვავებული მიდგომაა ვებ-სერვისების შექმნისა და გამოყენებისთვის. თითოეულ მათგანს აქვს თავისი თვისებები და უპირატესობები. ქვემოთ მოცემულია მათი ძირითადი განსხვავებები:
არქიტექტურული სტილი vs. პროტოკოლი
- SOAP: ეს არის პროტოკოლი, რომელიც განსაზღვრავს მკაცრ სტანდარტებს იმისათვის, თუ როგორ უნდა გაიგზავნოს და მიიღოს მონაცემები. იგი იყენებს XML ფორმატს მონაცემთა გადაცემისთვის.
- REST: ეს არის არქიტექტურული სტილი, რომელიც იყენებს ვებ-ის არსებული პროტოკოლების (უმეტეს შემთხვევაში HTTP) უპირატესობებს. REST არ არის პროტოკოლი, არამედ სტილი, რომელიც განისაზღვრება პრინციპებითა და წესებით.
მონაცემთა ფორმატი
- SOAP: მხოლოდ XML ფორმატს იყენებს.
- REST: შეიძლება გამოიყენოს სხვადასხვა ფორმატი, მათ შორის JSON, XML, HTML, ტექსტი და სხვა.
მახასიათებლები და მოქნილობა
- SOAP: აქვს მკაცრი სტანდარტები და მახასიათებლები, როგორიცაა უსაფრთხოება (WS-Security), ტრანზაქციები, და შეტყობინებების საიმედოობა. ეს მახასიათებლები შეიძლება იყოს რთული, მაგრამ ისინი სასარგებლოა კომპლექსური და უსაფრთხო სერვისებისთვის. (აქვე რომ განვმარტოთ რას ვგულისხმობთ ტრანზაქციებში:
ტრანზაქციების მექანიზმი არის სისტემის მახასიათებელი, რომელიც უზრუნველყოფს რამდენიმე ოპერაციის შესრულებას ერთ მთლიანობაში, სადაც ყველა ოპერაცია წარმატებით სრულდება ან არც ერთი არ სრულდება. ეს მექანიზმი გამოიყენება მონაცემთა მთლიანობის და კონსისტენციის შენარჩუნების მიზნით.
- REST: უფრო მარტივი და მოქნილია. იგი უზრუნველყოფს CRUD (Create, Read, Update, Delete) ოპერაციების შესრულებას რესურსების URL-ების საშუალებით. REST უზრუნველყოფს მარტივად გასაგებ და გამოყენებად ინტერფეისს.
შესრულების სიჩქარე და ეფექტურობა
- SOAP: მონაცემთა გადაცემის შეფუთვა (envelope) და XML ფორმატი ხშირად იწვევს უფრო დიდ დატვირთვას, რაც სერვისის სიჩქარეს ამცირებს.
- REST: უფრო მსუბუქი და ეფექტურია, განსაკუთრებით მაშინ, როდესაც გამოიყენება JSON ფორმატი, რაც ნაკლებ მონაცემთა გადაცემას მოითხოვს და სიჩქარეს ზრდის.
მხარდაჭერა და გამოყენება
- SOAP: ხშირად გამოიყენება ორგანიზაციებში, სადაც საჭიროა კომპლექსური სერვისების და მახასიათებლების მხარდაჭერა.
- REST: უფრო პოპულარულია თანამედროვე ვებ და მობილური აპლიკაციების შექმნისას თავისი სიმარტივისა და მოქნილობის გამო.
SOAP-ის და REST-ის მინუსები
SOAP-ის მინუსები
- სიმარტივის ნაკლებობა:
- გართულებული კომპლექსურობა: როგორც ზემოთაც ვახსენეთ SOAP იყენებს XML-ფორმატს და აქვს ბევრი სპეციფიკური მახასიათებელი, რაც ართულებს მისი სწავლებასა და გამოყენებას.
- მონაცემთა გადაცემის შეფუთვა: SOAP-ის მონაცემთა გადაცემის შეფუთვა (envelope) ზრდის მონაცემთა გადაცემის მოცულობას, რაც იწვევს დამატებით დატვირთვას.
- შესრულების სიჩქარე: მეტი რესურსების მოხმარება. XML მონაცემთა გადაცემის ფორმატი უფრო მეტ რესურსებს მოითხოვს, რაც იწვევს უფრო ნელა შესრულებას შედარებით JSON-თან ან სხვა მსუბუქ ფორმატებთან.
- მოწყობილობის მხარდაჭერა: SOAP ხშირად მოითხოვს დამატებით ბიბლიოთეკებსა და ინსტრუმენტებს, რაც ართულებს მის გამოყენებას ზოგიერთ პლატფორმაზე და პროგრამულ გარემოში.
- მოქნილობის ნაკლებობა: SOAP-ის მკაცრი სტანდარტები და პროტოკოლები ართულებს მოქნილობისა და ინოვაციური მიდგომების გამოყენებას.
REST-ის მინუსები
- უსაფრთხოების ნაკლებობა: REST-ს არ აქვს განზოგადებული უსაფრთხოების მექანიზმები, როგორც WS-Security SOAP-ში. უსაფრთხოების უზრუნველსაყოფად საჭიროა დამატებითი უსაფრთხოების ინსტრუმენტების და პროტოკოლების გამოყენება (მაგალითად, OAuth).
- ტრანზაქციების მხარდაჭერა: REST არ აქვს სტანდარტული ტრანზაქციების მექანიზმები. ტრანზაქციების მართვა და უზრუნველყოფა რთულია და მოითხოვს დამატებით პროგრამულ გადაწყვეტილებებს.
- მომხმარებლის შეცდომები: REST-ის სიმარტივემ შეიძლება გამოიწვიოს მომხმარებლის შეცდომები, რადგან ნაკლები წესები და პროტოკოლებია, რასაც მომხმარებელმა შეიძლება არასწორად და არასათანადოდ გამოიყენოს.
- რამდენიმე მონაცემთა ფორმატი: REST API შეუძლია გამოიყენოს სხვადასხვა ფორმატები (JSON, XML, HTML, ტექსტი და სხვა), რაც კარგთან ერთად შეიძლება ცუდიც იყო ზოგიერთ შემთხვევაში, მაგალითად შეიძლება გამოიწვიოს მონაცემთა განაწილების და წვდომის სირთულეები.
ძირითადი პრინციპები (ტრანზაქციები)
ცოტა უფრო მეტადაც რომ ჩავუღრმავდეთ ზემოთ ნახსენებ ტრანზაქციებს, ტრანზაქციები ჩვეულებრივ ითვალისწინებენ ACID პრინციპებს, რომლებიც შემდეგნაირადაა განმარტებული:
- Atomicity (ატომურობა): ტრანზაქციის ყველა ოპერაცია ერთიანობაში განიხილება და შესრულდება ერთ მთლიანობაში. თუ რომელიმე ოპერაცია ვერ შესრულდება, ყველა შესრულებული ოპერაცია გაუქმდება (rollback), რათა სისტემა დაუბრუნდეს საწყის მდგომარეობას.
- Consistency (კონსისტენტობა): ტრანზაქცია უნდა უზრუნველყოს მონაცემთა კონსისტენტობა. ეს ნიშნავს, რომ ტრანზაქციის დასრულების შემდეგ, მონაცემთა ბაზა უნდა დარჩეს კონსისტენტურ მდგომარეობაში, რომელიც აკმაყოფილებს ყველა განსაზღვრულ წესსა და კონსტრანტს.
- Isolation (იზოლაცია): ერთდროულად რამდენიმე ტრანზაქციის შესრულებისას, თითოეული ტრანზაქცია უნდა შესრულდეს ისე, თითქოს იგი იყოს ერთადერთი აქტიური ტრანზაქცია. ეს უზრუნველყოფს, რომ ერთ ტრანზაქციას არ აქვს გავლენა სხვა პარალელურად შესრულებული ტრანზაქციების შედეგებზე.
- Durability (გამძლეობა): ტრანზაქციის წარმატებით დასრულების შემდეგ, მის შედეგებს უნდა შეინარჩუნოს სისტემამ, მიუხედავად სისტემური შეცდომებისა და გაუმართაობებისა (მაგალითად, ელექტროენერგიის გათიშვა).
SOAP-ისა და REST-ის ტრანზაქციების მხარდაჭერა
SOAP:
- SOAP-ს აქვს სპეციალური გაფართოებები და სპეციფიკაციები, რომლებიც უზრუნველყოფს ტრანზაქციების მხარდაჭერას. მაგალითად, WS-AtomicTransaction და WS-BusinessActivity.
- WS-AtomicTransaction უზრუნველყოფს ACID პრინციპების მხარდაჭერას, რაც საშუალებას აძლევს SOAP-სისტემებს ტრანზაქციების მენეჯმენტს.
- SOAP უზრუნველყოფს უსაფრთხოების მაღალი დონეს, რაც კიდევ უფრო მეტად მნიშვნელოვანია ტრანზაქციული ოპერაციების დროს.
REST:
- REST-ს არ აქვს განზოგადებული სტანდარტული ტრანზაქციების მექანიზმები.
- ტრანზაქციების მხარდაჭერა REST-ში შეიძლება იყოს რთული და მოითხოვს დამატებით პროგრამულ უზრუნველყოფას და მიდგომებს.
- ზოგიერთ შემთხვევაში, REST API-ს შეუძლია გამოიყენოს მონაცემთა ბაზის ტრანზაქციების მექანიზმები სერვერის მხარეზე, მაგრამ ეს დამოკიდებულია კონკრეტულ მონაცემთა ბაზისა და აპლიკაციის არქიტექტურაზე.
REST-ში ტრანზაქციების მენეჯმენტი
REST API-ში ტრანზაქციების მენეჯმენტი შესაძლებელია სხვადასხვა გზებით, თუმცა ეს უფრო რთული და ნაკლებად სტანდარტიზებულია:
- Compensating Transactions (კომპენსაციური ტრანზაქციები): ეს არის მიდგომა, სადაც ტრანზაქციის ყოველი ნაბიჯისთვის, რომელიც წარმატებით შესრულდა, არსებობს შესაბამისი კომპენსაციური ოპერაცია, რომელიც შეუძლია გააუქმოს ეს ნაბიჯი, თუ რომელიმე შემდგომი ნაბიჯი ვერ შესრულდება.
- Two-phase Commit (ორეტაპიანი შესრულება): ეს არის ორი ფაზის პროცესი, სადაც პირველ ფაზაში ყველა მონაწილე ადასტურებს, რომ მზად არის ტრანზაქციის შესრულებისთვის, ხოლო მეორე ფაზაში ტრანზაქცია საბოლოოდ სრულდება ან გაუქმდება, თუ რომელიმე მონაწილე ვერ შეასრულებს თავის ნაწილს.
- Distributed Transactions (განაწილებული ტრანზაქციები): ეს მოიცავს ტრანზაქციების მართვას სხვადასხვა სერვისებსა და რესურსებზე, რაც მოითხოვს დამატებით კომპლექსურ მენეჯმენტს და პროგრამულ უზრუნველყოფას, როგორიცაა მიკროსერვისები და სერვის-მენეჯმენტის სისტემები.
შეჯამება
ტრანზაქციების მექანიზმი მნიშვნელოვანია მონაცემთა მთლიანობისა და კონსისტენციის შენარჩუნებისთვის. SOAP უზრუნველყოფს სტანდარტულ და მყარი ტრანზაქციების მხარდაჭერას, ხოლო REST არ აქვს პირდაპირი მექანიზმები და მოითხოვს დამატებით პროგრამულ გადაწყვეტებს. ამ მიზეზით, კომპლექსური ტრანზაქციული სისტემებისთვის SOAP შეიძლება იყოს უკეთესი არჩევანი, მაშინ როცა REST უფრო მეტად გამოიყენება მარტივი და მსუბუქი სერვისებისთვის.
